Omtzigt en Timmermans vinden elkaar op veel onderwerpen

In een door beide partijen zelf georganiseerd ‘gesprek over de toekomst van Nederland’ in Arnhem zijn de lijsttrekkers Pieter Omtzigt van Nieuw Sociaal Contract en Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA anderhalf uur lang op zoek gegaan naar hun overeenkomsten en verschillen.

Hoewel ze het op onderdelen lang niet altijd met elkaar eens zijn, lijkt het aan de formatietafel wel goed te komen tussen Omtzigt en Timmermans als ze een goede uitslag gaan boeken bij de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november.

Het gesprek, wat zoals aangekondigd nadrukkelijk geen debat was vol met oneliners en met beperkte spreektijd, ging over vijf hoofdthema’s: het conflict tussen Israël en Hamas, goed bestuur, hervorming van het belastingstelsel, klimaat en bestaanszekerheid.

Dit waren de belangrijkste punten van de partijleiders van Nieuw Sociaal Contract en GroenLinks-PvdA.

Omtzigt zou zich ook hebben onthouden van stemming over VN-resolutie Israël-Hamas, terwijl Timmermans voor zou hebben gestemd

NSC-leider Pieter Omtzigt werd bij de aftrap van het debat net als collega Timmermans neergezet als mogelijk nieuwe premier en zei dat hij begrip heeft voor de keuze van het kabinet om zich te onthouden van het stemmen over een resolutie die oproept tot een staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas. “Ik snap de stem tot onthouden met de uitleg die gegeven was”, zei Omtzigt.

Nederland had graag een expliciet statement willen zien waarin het Israëlische recht op zelfverdediging werd gesteund en daar is Omtzigt het mee eens. “Israël heeft het recht op zelfverdediging nadat 1.400 Israëliërs op gruwelijke wijze zijn afgeslacht, dat hebben we sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer gezien en dat is beangstigend.” Maar hij constateert ook dat de Veiligheidsraad en de Algemene Vergadering van de VN het verschil niet zullen maken en vindt daarom dat Nederland om echt iets te doen alle steun moet geven aan het onderzoek van het Internationaal Strafhof in Den Haag naar de situatie in Gaza.

Timmermans had zou wel voor de VN-resolutie gestemd, omdat er in zijn ogen dringend een staakt-het-vuren nodig is en het kabinet daar eerder ook toe had opgeroepen. Dat had volgens hem prima gekund met een stemverklaring. “Er was niets mis mee geweest om mee te stemmen met de resolutie en tegelijkertijd te zeggen ‘Wij staan pal voor het recht van Israël zichzelf te verdedigen”, zo lichtte de leider van GroenLinks-PvdA zijn standpunt toe.

Goed bestuur volgens Omtzigt: een Constitutioneel Hof, ander kiesstelsel en weg met de koopkracht- en stikstofmodelletjes

Pieter Omtzigt heeft ‘goed bestuur’ gekozen tot zijn topprioriteit. “Tienduizenden mensen zijn door de eigen overheid vermalen en mensenrechten zijn geschonden”, zo zei hij daarover verwijzend naar het toeslagenschandaal en alle problemen rond de gaswinning in Groningen. “Als we dat willen verbeteren, dan moeten we kijken naar hoe de Staat werkt en doen we niet met alleen beter gaan luisteren of door ‘nieuwe politiek’ te roepen.”

Hij pleit voor Constitutioneel Hof, omdat je volgens hem als burger “geen kant op kunt als je grondrechten worden geschonden”, zoals in andere Europese landen wel kan. Ook wil Omtzigt een ander kiesstelsel en wil hij af van “al die rare modellen” die worden gebruikt om beleid te maken en te verdedigen. “We denken hier Nederland kunnen besturen met koopkrachtmodelletjes of met stikstofmodelletjes, maar dat werkt niet want daarmee gaan we de echte politieke keuzes uit de weg.”

Ook de politieke cultuur van ophef is hem een doorn in het oog. “We moeten wat minder spoeddebatten aanvragen en wat minder twitteren en daarbij zal ik ook naar mezelf kijken.” Verder ziet Omtzigt wel wat in een minderheidsregering, omdat je daar volgens hem veel opener discussies van krijgt.

Timmermans zei in reactie op de 7 minuten lang durende monoloog van Omtzigt dat hij “niks heeft kunnen ontdekken waar hij het echt mee oneens is”, maar wel een aantal aanvullingen heeft. Zo wil hij dat de houding van de overheid verandert, zoals hij als ziet bij veel gemeenten en ambtenaren. “Wij moeten de professionals in de overheid in staat stellen de menselijkheid meer te tonen, zodat mensen zich meer gezien voelen door de overheid.”

Hij pleit er ook voor van kinderopvang “een basisvoorziening” te maken, zodat je af bent van die toeslagen waarbij het de afgelopen vijftien jaar zo mis is gegaan.

Timmermans ziet minder in een minderheidsregering omdat er de komende jaren “veel daadkracht” nodig is en er “veel meters gemaakt moeten worden”.

Belastingstelsel moet van beide lijsttrekkers eerlijker en eenvoudiger, maar Omtzigt aarzelt bij verhoging vermogensbelasting

Beide partijleiders pleiten voor een grondige hervorming van het belastingstelsel om het eenvoudiger en eerlijker te maken. Maar het zwaarder aanslaan van bedrijven en vermogenden, zoals Timmermans wil, kan nog niet direct op instemming rekenen bij Omtzigt.

Werkenden betalen 40 procent belasting over hun inkomen, mensen die hun inkomsten uit vermogen halen 28 procent, zei Timmermans. Hij vindt dat oneerlijk. Ook bedrijven moeten wat hem betreft echt meer gaan bijdragen.

"Ik aarzel bij een hogere vermogensbelasting", reageerde Omtzigt. Hij wees erop dat de overheid al eens is teruggefloten omdat spaarders meer kwijt waren aan belasting dan dat zij aan rente ontvingen, en dat daarvoor compensatie is betaald. "Wees voorzichtig wie je pakt", waarschuwde hij. Tegelijkertijd erkende ook Omtzigt dat de allerrijksten te weinig bijdragen.

Ook over de manier waarop de overheid bedrijven moet behandelen, werden de twee politieke kopstukken het niet eens. Als Nederland bedrijven vraagt veel sneller te vergroenen dan in Duitsland of België wordt geëist, lopen we het risico dat bedrijven naar andere landen vertrekken, vreest Omtzigt. Datzelfde geldt voor de voorgenomen belasting op het inkopen van eigen aandelen. Het is terecht dat bedrijven daar straks een heffing over betalen, maar Nederland doet er goed aan om soortgelijke regels te hanteren als buurlanden.

Timmermans kijkt daar anders naar, en heeft "geen medelijden" met Nederlandse bedrijven. Als Eurocommissaris zag hij dat bedrijven "eerst sputteren" maar uiteindelijk vaak akkoord gaan met regels, zolang er maar duidelijkheid wordt gegeven over het beleid. Bedrijven kijken immers naar hun verdienmodel op de lange termijn, benadrukt hij.

Klimaat: Timmermans wil in eerste honderd dagen van een nieuw kabinet een Nederlandse 'Green Deal'

Waar goed bestuur het belangrijkste speerpunt is voor Pieter Omtzigt is het klimaat dat voor Frans Timmermans. "Als ik naar de klimaatcrisis kijk, vraag ik me af wat eigenlijk de bestaanszekerheid is van mijn kinderen en kleinkinderen", zo zei hij. "Het is niet overdreven om te veronderstellen dat mijn kleinkinderen om water zullen moeten knokken als we nu de klimaatcrisis niet aanpakken."

Daarom pleit Timmermans voor een Nederlandse 'Green Deal' die in de eerste honderd dagen van een nieuw kabinet gestalte moet krijgen. De leider van GroenLinks-PvdA was als Eurocommissaris verantwoordelijk voor de Europese 'Green Deal'.

Zo'n Nederlands klimaatplan zal wat Timmermans betreft moeten bestaan uit drie elementen:

1. Hoe maken we steden en dorpen groener? Zo moeten dorpen beter bereikbaar worden met het openbaar vervoer en moeten sociale huurwoningen versneld verduurzaamd worden.
2. Alliantie tussen boeren en natuurbeheerders. De overheid moet met boswachters, boeren en tuinders om tafel om te praten hoe de biodiversiteit en natuur hersteld kan worden. Daar hebben boeren en tuinders volgens Timmermans een belangrijke rol in, maar daar moeten ze ook de middelen en ruimte voor krijgen.
3. Waar zit ons toekomstige verdienmodel? Is het wijs om alles te zetten op distributiecentra en is het de toekomst dat we zoveel vlees produceren, niet voor onszelf maar voor de export? Ik denk dat we het elders moeten zoeken en dat we een economisch model kunnen ontwikkelen waar banen zitten.

Omtzigt reageerde op het met luid applaus ontvangen pleidooi van Timmermans door te beamen dat het verstandig is om klimaat als een van de grootste uitdagingen te zien. "Maar het klimaatbeleid is de afgelopen jaren soms bijna op een religieuze manier benaderd", stelde hij. De NSC-leider wees daarbij op "vrijwel ongegeneerde subsidie" die werd gegeven voor elektrische auto's. "We hebben het klimaatbeleid vormgegeven voor de elite die het wel kon betalen."

Omtzigt is het daarom heel erg met Timmermans eens dat "we de komende tijd als we geld over hebben [...] eens moeten beginnen met de mensen die het niet zo goed hebben." Ook hij denkt daarbij aan het verduurzamen van sociale huurwoningen.

Over de kernenergie blijven Timmermans en Omtzigt van mening verschillen. "Het levert maar een marginale bijdrage aan onze energievoorziening in de toekomst, het loopt altijd uit de tijd en er zijn altijd kostenoverschrijdingen van miljarden", zegt Timmermans.

Maar volgens Omtzigt is kernenergie onmisbaar om de omslag naar fossielvrije energie te kunnen maken. "We hebben een mix nodig, er hebben nu goed ingezet op wind op zee en op zon. Maar er zijn dagen in Nederland dat het niet echt zonnig en is en niet echt hard waait."

Hoewel Timmermans weinig ziet in kernenergie, zei hij dat et geen breekpunt zal zijn voor GroenLinks-PvdA.

Beiden zien brede waaier van problemen die bestaanszekerheid bedreigen en verschillen van mening over minimumloon

Bestaanszekerheid is van oudsher een belangrijk thema voor links, maar ook Omtzigt heeft daar deze campagne een kernpunt van gemaakt. Volgens hem ligt het probleem vooral bij verwaarloosde basiszaken als wonen, energie en voedsel. "We hebben de hoogste gasrekening van de hele wereld en we moeten zorgen dat voedsel betaalbaar blijft, terwijl dat niet eens een issue was voor het vorige kabinet. En we zullen veel meer woningen moeten bouwen."

Timmermans stelt dat de onzekerheden breder liggen dan alleen de basisvoorzieningen. "Die zitten bij de klimaatcrisis, kan ik wel een woning vinden?, bij al die toeslagen, kan ik wel thuiszorg voor m'n moeder vinden, kan ik een afspraak krijgen bij de dokter?", zo somde Timmermans een rij heel uiteenlopende problemen op zonder daar direct oplossingen voor aan te dragen. "Onze voornaamste taak is die bestaanszekerheid heel breed in te vullen."

Hoewel het volgens hem dus echt niet alleen om het inkomen gaat wil hij het minimumloon wel verhogen naar 16 euro per uur. Omtzigt stemde onlangs juist tegen een verhoging van het minimumloon. Hij zei maandagavond wel dat het "herijkt" moet worden en "een stukje omhoog zal gaan." Hij wijst er daarbij op dat het minimumloon in omringende landen die met ons in dezelfde monetaire unie zitten lager is en dat we op moeten passen voor een loon-prijs-spiraal."

Bekijk hieronder het hele 'gesprek' terug:

LEES OOK: Het verkiezingsprogramma van Pieter Omtzigt: 350.000 woningen erbij en jaarlijks netto maximaal 50.000 migranten